Rummikub

Het spel Rummikub is bedacht door Ephraim Hertzano (Roemenië, 27 januari 1912). Hij speelde graag Rummy, een kaartspel waarbij je kaarten van gelijke kleur of in een reeks bij elkaar probeert te krijgen. De Roemeense dictator Antonescu verbood eind jaren dertig van de vorige eeuw kaartspellen. Hij vond het gokgereedschappen en Westerse decadentie.

Ephraim wilde zijn spelletje echter blijven spelen. Hij was op dat moment verkoper van plastic producten en cosmetica. Al snel ontstond het idee dat hij in plaats van kaarten ook plastic blokjes kon gebruiken. In gedachten zag hij het spel al voor zich, evenals de houten houders om de blokjes op te zetten.

Geschiedenis van Rummikub

Plastic

Kort voor de oorlog was het moeilijk aan plastic te komen. Ephraim had echter geluk. Op een van zijn handelsreizen ontdekte hij een plasticfabriek. Daar werden de perspex kappen van vliegtuigcockpits gerecycled tot plastic huishoudproducten.

Met een plaat perspex ging Ephraim naar huis. De volgende dag zaagde hij het tot vierkante blokjes en schilderde er de kaarttekens op. Met vrienden speelde hij het legale spel, zoals hij dat daarvoor met de kaarten deed. Voor zijn vrienden en hun relaties maakte hij nog enkele spellen. Hij noemde het spel Rummikub, een samenvoeging van Rummy en kubus.

Israël

Kort voor en tijdens de oorlog bestond er in Roemenië een IJzeren Garde, een soort staatspolitie, die extreem tekeerging tegen Joden. Veel Joden overleefden de oorlog niet. Ephraim Hertzano wel. Maar erg gelukkig was hij niet meer in het naoorlogse Roemenië. Kort nadat in 1948 de staat Israël officieel was opgericht emigreerde hij met zijn gezin.

Met zijn vrouw Hanna en hun twee jonge kinderen, Mariana en Micha, kwam hij zonder bezittingen aan in het nieuwe land. De immigratiedienst in Israël hielp het gezin Hertzano met schamele eerste levensbehoeften. En de inmiddels 38-jarige Ephraim vond werk als verkoper van natuurlijk dierenhaar. Dit werd gebruikt voor het maken van penselen.

Crisis

Israël was nog een land in crisis, zowel politiek met omliggende landen als economisch. Weinigen in het land hadden behoefte aan dierenhaar of penselen. In zijn wanhoop dacht Ephraim terug aan Rummikub en zijn droom dat dit spel mensen zou verbinden.

Ephraim zaagde twee spellen Rummikub van latten hout, waarbij de blokvorm verdween. Zijn dochter Mariana schilderde de kleine platte schijfjes. Speelgoedwinkels waren er nog niet in Israël. Dus ging Ephraim weer zelf op pad als verkoper. Dit keer met zijn eigen spel. Maar de mensen hadden nauwelijks geld voor brood, laat staan voor een spel.

Doorbraakje

Uiteindelijk vond Ephraim echter een winkelier die, een beetje uit medelijden, een spel in zijn winkel wilde zetten. In consignatie. Weken later stond het spel er nog steeds en gaf de winkelier het hem weer mee. Daarop nodigde Ephraim de winkelier en zijn vrouw uit bij hem thuis. Onder het genot van een kop koffie haalde hij een spel Rummikub tevoorschijn. Ze speelden het en de winkelier werd enthousiast.

De winkelier nam het spel weer mee en speelde het met vrienden. Die vrienden speelden Rummikub met hun vrienden en langzaam verspreidde het spel zich. Het lukte Ephraim in het begin slechts weinig spellen per week te maken. Dat kwam door het handwerk, maar er was in die dagen ook nauwelijks materiaal te vinden om het spel te produceren.

Kunststof en succes via Nederland

Al vrij snel stapt hij over van houten stenen naar kunststof. Hij start daarvoor in 1950 het bedrijf Lemada en werkt samen met een kleine plasticfabriek in de buurt. Ephraim verkoopt in het begin van deur tot deur. Op een gegeven moment pakt hij echter zijn oude marketingtruc weer op. Hij nodigt winkeliers uit met hun partners. Geleidelijk spelen vele mensen in Israël Rummikub en worden enkele licenties gegeven aan buitenlandse spelfabrikanten. Zonder dat het spel in die landen direct aanslaat.

In 1975 neemt de dan 24 jarige Israëlier Adar Golad zijn Nederlandse vrouw Margreeth op een reis door de Sinaï woestijn. Een vriend die hen gezelschap houdt heeft een exemplaar van Rummikub bij zich. Margreet vindt het spel leuk en neemt het mee tijdens een bezoek aan Nederland. Haar moeder is enthousiast en niet veel later ook haar vriendinnen.

Nederland

Adar Golad studeert in die tijd werktuigbouwkunde in Israël. Bij elk bezoek aan Nederland brengt het echtpaar meer spellen mee. Adar ziet handel in Rummikub en gaat naar Ephraim. Die vertelt dat er al diverse Nederlandse fabrikanten zijn geweest, maar dat geen enkele geïnteresseerd is. Adar bestelt ter plekke 80 spellen en verstuurt ze naar Nederland.

Na zijn studie verkoopt Adar zijn auto, koopt 500 spellen Rummikub en verhuist naar Nederland. Daar begint hij, met een Rummikub-licentie voor de Nederlandse markt, speelgoedbedrijf Goliath. De Bijenkorf wordt zijn eerste klant. Als verdere klandizie bij winkels uitblijft grijpt Adar naar de methode van Ephraim. Samen met zijn vrouw demonstreert hij het spel op campings, in winkelcentra, bij buurtfeesten en overige plekken waar mensen samenkomen. Geleidelijk is er succes. En in 1983 is Rummikub het meest verkochte spel van Nederland.

Verenigde Staten

In 1964 importeert Pressman Toy het spel als in de Verenigde Staten. Het wordt daar echter voornamelijk gespeeld in de Joodse omgeving en enkele scholen gebruiken het bij rekenles. Begin jaren zeventig gaat Micha, de zoon van Ephraim, in de Verenigde Staten bedrijfskunde studeren.

Zijn vader ontwikkelt in die tijd een plan voor de toekomst van het familiebedrijf. Vanzelfsprekend neemt Amerika, vanwege de grote markt en de aanwezigheid van Micha, daarbij een speciale plaats in. Na zijn studie krijgt Micha een werkruimte in de Israëlische Ambassade in New York. Vandaaruit loopt hij talrijke speelgoedbeurzen en warenhuizen af. Zonder veel succes.

Doorbraak

In 1977 verschijnt de Amerikaanse komiek Don Rickles als gast in de dagelijkse TV show van Johnny Carson. Hij is net terug uit Israël en vertelt over een grappig spel waardoor zijn vrouw en hij al sinds hun thuiskomst niet meer hebben geslapen. Het is Rummikub en de volgende ochtend vindt Micha bij de Ambassade ruim 300 berichten van geïnteresseerde afnemers.

Aan het eind van dat jaar is Rummikub het meeste verkochte spel van de Verenigde Staten. Op basis van dat succes en de reacties op het spel schrijft Ephraim het ‘Official Rummikub Book’. Daarin beschrijft hij drie verschillende manieren om het spel te spelen, met Amerikaanse, Israëlische en Internationale spelregels. De essentie van het spel is bij de drie spelregels hetzelfde: zorgen dat je als eerste al je schijfjes kwijt bent.

Internationaal succes

Kort na het succes in Amerika gaat Micha terug naar Israël. Daar richt hij met zijn zus in 1978 de spelfabriek Lemada Light Industries op. Met de inspanningen van Adar Golad in Europa en de doorbraak in de Verenigde Staten groeit het bedrijf in meerdere landen.

In 1980 introduceren drie bedrijven het spel in Duitsland. Daar wordt het direct spel van het jaar. Uiteindelijk verspreidt het spel over de gehele wereld. In 2018 zijn ruim 50 miljoen spellen verkocht in 55 landen en in 26 talen.

Rummikub wedstrijden

In de Verenigde Staten worden al rond 1970 Rummikub wedstrijden georganiseerd, voornamelijk in de Joodse gemeenschap. Na de Late Night show van Johnny Carson schieten de plaatselijke toernooien daar uit de grond. In landen waar wedstrijden met gezelschapsspellen al bekend zijn worden ook wedstrijden georganiseerd. In 1986 vindt het eerste Nederlandse Kampioenschap Rummikub plaats in Wijk aan Zee.

In 1987 overlijdt Ephraim op 75-jarige leeftijd. Hij maant zijn kinderen vooral een officieel toernooi te gaan organiseren. Dat gebeurt in 1991. In het Hyatt Regency hotel in Jerusalem strijden deelnemers uit 12 landen, waaronder Nederland, tijdens het eerste driejaarlijkse Wereld Rummikub Kampioenschap.

Spelregels

Het spel Rummikub is, zoals we hierboven lazen, ontstaan als alternatief van het kaartspel Rummy. De spelregels wijken daar in het begin niet van af. Na het succes in de Verenigde Staten beschrijft Ephraim Hertzano drie verschillende spelregels. De Internationale regels zijn min of meer de regels zoals wij die in Nederland kennen. Bij de Amerikaanse regels valt op dat tegen de klokrichting wordt gespeeld. De Israëlische (Sabra) spelregels zijn uiteindelijk de officiële spelregels, zoals de Rummikub producent ze zelf gebruikt.

Veel importeurs passen deze spelregels aan naar eigen inzicht. In veel landen blijven in de jaren daarna de regels dicht bij de officiële regels. Maar er zijn meerdere landen met enigszins afwijkende regels. Meestal worden er dan, vanuit commercieel oogpunt, enkele regeltjes ingebracht die bekend zijn van andere in dat land populaire spellen. In veel huiskamers gebruiken spelers overigens ook eigen regels.

Varianten

Het maakt de Rummikub producent niet uit. Ze zijn wellicht debet aan de variaties in spelregels. Regelmatig komen ze immers zelf met kleine aanpassingen. Soms in een spelregel of in verpakking en zelfs rigoureus als ze met een Woord Rummikub komen.

Wanneer je de verschillende spelregels naast elkaar legt, zie je dat vaak wordt verwezen naar het kaartspel Rummy. Maar steeds vaker worden daar ook andere kaartspellen bij genoemd. Welke dat zijn verschilt per land. In veel gevallen is dat Mahjong, maar in ons land wordt Rummikub soms vergeleken met Jokeren.

Een interessante toevoeging aan het spel, met invloed op de spelregels, is bijvoorbeeld het zandlopertje. Daarmee wordt het spel in veel huiskamers versneld. Het brengt een maximale denktijd per beurt. Dit tijdselement in het spel zorgt direct voor spelregel varianten, zoals een beurt overslaan bij overschrijding van de maximale tijd of drie extra schijfjes uit de pot nemen.

Toekomst

Met de toekomst van het spel zit het dus wel goed.

Hoe het ook wordt gespeeld, Rummikub is een succes. Het behoort wereldwijd tot de meest verkochte spellen, tezamen met Monopoly en het populaire Scrabble. De familie Hertzano is echter veel actiever met Rummikub, dan de makers van de twee andere spellen. Ze hebben meerdere varianten van het spel op de markt. En ze passen zich aan bij de moderne tijd.

Zo hebben ze, naast Rummikub computerspellen ook online spellen en apps voor iOS en Android. Je kunt daarbij tegen de computer spelen, maar ook op afstand via internet met anderen. Daarnaast zijn er promoties. Daar hoeven ze vaak zelfs niets aan te doen. De Israëlische post bijvoorbeeld kwam op 26 november 2019 met een postzegel waarop Rummikub wordt afgebeeld.

Specificaties

Rummikub is geschikt voor kinderen vanaf zes jaar oud. Het spel duurt ongeveer een uur en er kunnen maximaal vier spelers gelijkertijd meespelen. Hoewel er meerdere varianten van Rummikub te koop zijn, raden wij de klassieke versie aan.

Bron

Goliath

Spelregels (Nummer Rummikub)

Spelregels (Woord Rummikub)